Filozofia: Filozofia Grecka

Podstawą uzyskania cnoty - dzielności było według sofistów kształcenie umysłu, co zdeterminowało określoną strukturę ich modelu wychowania. Jednolitość modelu kształtowanego przez dwa pokolenia sofistów (starych i młodych) wyznaczają dwa podstawowe elementy:

- merytoryczny - wiedza o strukturze rzeczywistości przyrodniczej i społecznej (matematyka, astronomia, etyka, polityka, koncepcja ontologiczno - teoriopoznawcze, teorie dotyczące genezy państwa i prawa, natury człowieka, pochodzenia religii, języka, kultury, - formalny - nauka dialektyki, retoryki, erystyki (sztuka prowadzenia sporów) , gramatyki, synonimiki. Wprowadzenie elementu merytorycznego miało na celu ukształtowanie w człowieku stanowiska wobec świata, państwa, społeczności i samego siebie, a tym samym zrozumienie istoty dobra i zła, prawa i sprawiedliwości, co warunkowało prawidłowość jego działań. Element formalny służy zarówno kształtowaniu sprawności umysłu jako narzędzia poznania, jak i przede wszystkim dawał człowiekowi niezbędne narzędzie do realizacji własnych działań.

Zarówno merytoryczna jak i formalna strona wychowania sofistycznego wymagała racjonalnych podstaw w postaci badań i przemyśleń filozoficznych. Funkcji tej nie mogła pełnić filozofia w swej dotychczasowej strukturze. Przedmiotem filozofii stało się zatem badanie „czym jest człowiek, czym w naturze różni się od innych w działaniu i doznawaniu” .

Głównym mottem Sofistów były dwie myśli czołowych przedstawicieli tego nurtu. Pierwszą z nich, są słowa wypowiedziane przez Protagorasa, prawdopodobnie największego z nich: „człowiek jest miarą wszystkich rzeczy” . Protagoras żył w latach 485-411. Wygłosił on nie tylko wiele mów, lecz również dużo napisał (O poprawnym mówieniu, Antylogie, Prawda, czyli mowy obalające, O bogach itd.). Protagoras sprowadził język do roli narzędzia retoryki i dialektyki (to jest sztuki prowadzenia dialogu i stawiania pytań, opartej na założeniu, że na temat każdej rzeczy możliwe są dwa rodzaje dyskursu - jeden służący komunikacji i drugi będący narzędziem przekonywania). Zdaniem tego filozofa nie ma żadnej rzeczywistości samej w sobie, a wszystko, co istnieje, jest zawsze rzeczywistością ze względu na jakąś istotę i dla niej (jednostki ludzkiej, zwierzęcia lub rośliny).

Innymi słowy prawda jest sprawą najzupełniej względną i subiektywną. To co komuś wydaje się prawdziwe lub fałszywe, jest jedną prawdą czy też jest jednym fałszem, o którym on może wiedzieć cokolwiek. To co komuś wydaje się rzeczywiste lub nierzeczywiste, jest rzeczywiste lub nierzeczywiste jeśli chodzi o niego. I to wszystko. Nie ma sposobu przymierzenia mojej prawdy do twojej ani też nie ma żadnej podstawy, by powiedzieć, że to co mnie wydaje się prawdziwe jest bardziej prawdziwe od tego co tobie wydaje się prawdą. Gdy zmienia się pogląd człowieka, zmienia się też jego prawda. Co wczoraj wydawało się prawdą, dziś wygląda na fałsz. Nie ma „rzeczywistości”, którą może poznać rozum, poza wiecznie zmiennym nurtem doświadczenia zmysłowego; a nawet gdyby była, to nie byłoby sposobu by wiedzieć, który system filozoficzny najbardziej się do niej zbliża. Wszystkie systemy wydają się swym zwolennikom równie prawdziwe z racji równie przekonywujących; i ludzie nieustannie zmieniają swoje systemy i z jednakowym uporem i przekonaniem trzymają się raz tej, to znowu innej filozofii.